Sarajevo

Gegroet, hoogweledelgeachte lezers van mijn vrij nutteloze blog!

De voorbije anderhalve week heb ik doorgebracht in Sarajevo, de hoofdstad van Bosnië-Herzegovina, een voormalige deelrepubliek van de Federale Socialistische Republiek Joegoslavië. De Balkan in het algemeen, en dan vooral Bosnië, heeft nogal een negatief imago onder ons, lichtelijk verwende westerlingen. De geboorte van deze jonge Balkanstaat werd integraal uitgezonden op televisie (nu moet ik eerlijkheidshalve opmerken dat ik in de periode 1992-1995 nog wat te jong was om de ontwikkelingen te volgen, maar goed, ik heb het aldus uit vrij goede bron vernomen) en zoals we weten van talloze reality-shows over het onderwerp "geboortes" zijn deze over het algemeen vrij bloedig. Edoch, terwijl de reality-shows meestal eindigen op een zeer positieve noot, de al dan niet meerderjarige ouders en de vers gewassen spruit, die als een kersvers gezinnetje nog eens vriendelijk lachen in de camera, vooraleer die op zoek gaat naar meer nieuw leven, bleef Bosnië nogal verweesd achter. De internationale gemeenschap, die als vroedvrouw tijdens het baren van de kinderen van Joegoslavië nogal laks gereageerd had, bleef in feite even onverschillig ten opzichte van het land in haar kinderjaren, afgezien van het voorzien van een vrij complexe federale structuur langs etnische breuklijnen en te veel macht in handen van nationalisten.

Maar goed, voldoende doem en duisternis voor eventjes, want 1995 is toch ondertussen ook al 17 jaar geleden en over het uiteenvallen van Joegoslavië zijn er hele boeken geschreven door intelligentere mensen dan mijzelf en ook wel heel wat door aanzienlijk minder intelligente mensen dan mijzelf (daar zijn er dan ook gewoon meer van natuurlijk), dus zo het u zou interesseren, ga eens langs bij de plaatselijke bibliotheek of boekenwinkel. Op heden bruist Sarajevo opnieuw, hetzij met een ander smaakaccent en her en der lichtjes bitter. Verleden week was er de 18e editie van het filmfestival bijvoorbeeld, hetgeen met de nodige trommels en pivo's (of piva voor de meer linguïstisch begaafden onder ons) gevierd diende te worden. Het oudste deel van de stad met de sprookjesachtige en lichtelijk uitdagende naam Baščaršija ademt de sfeer uit van de lang vervlogen dagen van het Osmaanse Rijk en voorziet in de basisbehoeften van zowel toerist als inboorling met ćevapi (kleine worstjes), pljeskavica (hamburger), burek (bladerdeeg met vleesvulling), pita (bladerdeeg met een vulling anders dan vlees) of waar de voorkeur van de persoon in kwestie dan ook zou naar uitgaan. Er is zelfs de obligatoire rivier, de Miljacka, die ondanks de vergelijkingen die de plaatselijke bevolking in een mengeling van zelfspot en trots willen maken met Parijs, toch niet helemaal kan concurreren met de Seine of andere grootstadrivieren. Zelfs de overwelfde Brusselse Zenne maakt meer indruk, al was het maar omdat er minder afval in drijft.

Desalniettemin is Sarajevo een stad met een uitzonderlijk interessant verleden, een heden vol tegenstrijdigheden en een begeesterende toekomst. De vroeger zo diverse stad, een kruispunt van geloofsovertuigingen en culturen, is op heden overwegend mohammedaans geworden. De overheersende variant van de islam is een zeer gematigde, Europese variant, waarvan de beoefenaars alcohol nuttigen, de vrouwen achterna zitten en veelal vers geschoren voor de dag komen. Daartegenover staan de Salafistisch geïnspireerde baarden, vergezeld door vrouwen in boerka’s, vaak nog eens voorzien van een zonnebril, wat een toch wel grappig beeld oplevert. Deze islamvorm is niet traditioneel Bosnisch, maar ingevoerd door Arabieren, die na de oorlog veel geld pompten in de heropbouw van het moslimpatrimonium van Sarajevo en Bosnië in het algemeen en wordt dus door de meerderheid van de Bosnische bevolking en diaspora nogal vijandig bekeken, maar is wel zeer aanwezig in het straatbeeld en weegt door op de politiek. De Servische en Kroatische bevolkingsgroepen zijn ondervertegenwoordigd ten opzichte van het rijke verleden, na de oorlog zijn deze vertrokken naar andere steden in Bosnië of naar hun respectievelijke "eigen" thuislanden.

Het lot van Bosnië ligt in handen van de moslims, de Kroaten en de Serven, hun tegenstrijdige belangen en ambities en de beslissingen die hen worden opgelegd door de internationale gemeenschap en de Europese Unie. Ongeacht deze politieke onzekerheid, gewet op de gruwel van de recente oorlog, is het leven in Sarajevo mooi, gespeend van de stress van het westen, begenadigd met een zwoel klimaat en een wonderlijke ligging tussen de Balkanbergen. Of u nu aan een waterpijp lurkt in de steegjes van de oude stad, een pint nuttigt op een terras aan één van de brede Habsburgse allées of geniet van een traditioneel maal bovenop één van de omringende bergen, het leven is er o zo mooi.

Afscheid van de slavistiek

Dames, heren en alles daartussenin,

Gedurende deze periode van volstrekt normaal Belgisch weer voor de tijd van het jaar, tijdens de laatste examenperiode van mijn UGentstudentschap, is het moment aangebroken voor een retrospectieve bespreking van de voorbije vier jaar, waarvan ik toch wel enige tijd doorbracht in de muffige lokalen van de Rozier en de Blandijn. Er zijn er heel wat onder jullie die zullen vermoeden dat deze vier jaar mij enkel een volstrekt nutteloos diploma, maar een zo mogelijk nog groter ego hebben opgeleverd. Daarin hebben jullie natuurlijk gelijk. Desalniettemin gebiedt de eerlijkheid mij ook op te biechten dat ik mij vier jaar kostelijk heb geamuseerd met een studie die grote delen van mijn interessegebied beslaat en die mij bovendien een basiskennis heeft bijgebracht van een drietal talen die jammerlijk niet te vinden waren op het curriculum van mijn middelbare school. Mijn bedrevenheid in deze talen varieert nogal wild, maar toch ben ik een staat een basisconversatie op te bouwen met een niet al te kritische Rus of Griek en ken ik voldoende Servisch/Bosnisch/Kroatisch/Montenegrijns om een interview te geven aan de Bosnische staatstelevisie (ooh jawel, ik ben groot in Bosnië).

Maar om te beginnen aan het begin: de richting Oost-Europese Talen en Culturen is een opleiding aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de voormalige Rijksuniversiteit Gent, die ondertussen al enige tijd kortweg als Universiteit Gent wordt aangesproken. Deze opleiding spreekt voornamelijk semi-native speakers aan die zich willen bekwamen in de taal van moeder- of vaderlief, mensen met een breed interessegebied, die bovendien niet afgeschrikt worden door talen ontworpen door en voor mensen met superieur ontwikkelde kaakspieren en speekselklieren, en her en der een verdwaalde student met een niet nader te bepalen voorliefde voor licht nutteloze opleidingen (een standaardblandino dus, hoewel dit type ook praktisch het volledige ledenbestand van de faculteit politieke en sociale wetenschappen inhoudt). De OETC, zoals de liefkozende afkorting luidt, of, zo mogelijk nog liefkozender, de slavistiek, biedt deze maatschappelijk overbodigen (лишние люди zoals men hen in de 19e eeuwse Russische literatuur zou bestempelen, ironisch genoeg waarschijnlijk ook de enigen die de term kunnen plaatsen en appreciëren) de kans om zich te verdiepen in waanzinnig interessante onderzoeksgebieden zoals daar zijn de geschiedenis van Oost-Europa, de literatuur van Oost-Europa, tal van talen die gesproken worden tussen de Oder-Neissegrens en de Stille Oceaan en dingen die er heel waarschijnlijk zijn bij gesleurd om voor elk jaar toch wel 60 studiepunten te kunnen vol maken (ik denk hierbij aan het geniale vak Geografie en Actualiteit van Oost-Europa of het al even overbodige Economie van Centraal- en Oost-Europa, beiden zo mogelijk nog nuttelozer dan hun benaming doet vermoeden).

Nu sprak niet alles in de opleiding mij in even grote mate aan. Als er ooit een schaal moet worden gemaakt voor het niveau van nutteloosheid en overbodigheid van vakken van de slavistiek dan voorspel ik dat de twee hierboven genoemde vakken vergezeld zullen worden door de ongekend epische surplus van het Oudslavisch. Deze dode taal wordt met veel plezier gedoceerd ten einde de studenten een basis te verschaffen in het lezen van wat voornamelijk bijbelteksten zijn (het feit dat deze reeds verscheidene malen en door zeer competente vertalers naar het Nederlands zijn getransponeerd biedt geen uitweg) en in het derde jaar wat linguïstische geschiedenis van de Slavische talen bij te brengen, hoewel je in se geen twee jaar lang ontbindende werkwoordsvervoegingen dient te blokken vooraleer je deze min of meer nuttige informatie kan snappen.

Maar goed, ik wens te eindigen op misschien een atypisch positieve noot. Als je ooit het knagende gevoel bemerkt om je horizon te verleggen tot net voorbij je achtertuin en hiervoor bereid bent om je talenknobbel in te zetten, twijfel dan niet en vat deze schoonste aller opleidingen aan. Je krijgt een uitstekende taalbasis aangereikt - wat je er dan zelf verder meedoet, hangt volledig van je persoonlijke voorkeur af - je krijgt de kans te verbroederen met gelijkgestemde zielen, vrij vaak zelfs, aangezien de opleiding nu eenmaal niet de moeilijkste is, mits een deftig taalgevoel en wat doorzettingsvermogen (of zoals bijvoorbeeld in mijn geval, een ongelooflijke scherpzinnigheid), en er is zelfs de mogelijkheid om je literaire aspiraties bot te vieren op een min of meer gewillig proefpubliek via de Slaaf, het tijdschrift van de inwonende studentenvereniging Slavia. Daarenboven leer je knoerten van hermetisch proza (à la Dostoevskij; Tolstoj, zoals een medestudent het ooit zei, is "het literaire equivalent van Vijftv" en dus uw aandacht niet waard) door te spartelen, wat je ongetwijfeld zou helpen bij het lezen van mijn blog, en ontdek je de wonderlijke wereld voorbij het Gevallen Gordijn. Ikzelf verloor mijn hart op de Balkan, een stukje aardkloot al te vlug vereenzelvigd met bruut etnisch geweld, maar bewoond door zeer warme mensen en begenadigd met een bijzonder interessant cultureel amalgaam van West en Oost. Als je ooit vier jaar wenst te bestuderen wat je interesseert en bereid bent om je kansen op de arbeidsmarkt hiervoor op te offeren, dan is slavistiek zeker een aanrader.

Misschien tot volgend jaar voor de filering van de master journalistiek in Brussel en aan ieder met een gegeerd diploma of met een gegeerd diploma in het verschiet, jullie zijn allemaal conformisten!